Woudfriezen

Het Woudfries is een van de vier grote dialecten van het Westerlauwers Fries en wordt gesproken in de Friese Wouden in het oostelijke deel van de provincie Friesland, ruwweg tussen Dokkum in het noorden, Leeuwarden, de Oude Venen en Heerenveen in het westen en de Stellingwerven in het zuiden. In het oosten loopt het tot aan de grens met Groningen en Drenthe, tussen Surhuisterveen en Frieschepalen, want hier loopt het Woudfriese taalgebied door de provincie Groningen in de driehoek Marum-De Wilp-Opende.

Het Woudfries is genoemd naar de streek, die in Friesland kort 'de Wâlden' wordt genoemd. Die naam verwijst niet naar het hedendaagse coulisselandschap met boomwallen, maar naar de bebossing op de zandgronden in oostelijk Westerlauwers Friesland.

 

Fonologische verschillen

Het grootste verschil tussen het Woudfries en het Kleifries zijn de woorden "my", "dy", "hy", "sy", "wy" en "by", die in het Woudfries worden uitgesproken als "mi", "di", "hi", "si", "wi" en "bi" en in het Kleifries als "mij", "dij", "hij", "sij", "wij" en "bij".

Verder bestaat er een verschil in de uitspraak van de tweeklanken "ei", "ai" en "aai". In het Woudfries spreekt men die uit als "ij" resp. "ai" en "aai", maar in het Kleifries als "ôi", resp. "òi" en "ôi". Met andere woorden, in het Woudfries hoort men in de uitspraak geen verschil tussen "ei" en "ij", terwijl men in het Kleifries in de uitspraak geen verschil hoort tussen "ei" en "aai".

Andere, minder bekende klankverschillen zijn bijvoorbeeld:

Nederlands Woudfries Kleifries
jij dû do
pruim prûm prom
duim tûme tomme
naakt nêken neaken
kraken krêkje kreakje
week (niet stevig) wêk weak
gras gjers gers
kers kjers kers
laan loane leane

In het Standaardfries, dat nogal wat variatie toelaat, zijn in bijna al deze gevallen beide vormen toegestaan.

Lexicale verschillen

De locatie van het Woudfriese dialect in het Friese taalgebied.

Tussen het Woudfries en het Kleifries komen slechts negentien lexicale verschillen voor (verschillen in de woordenschat). Voorbeelden zijn:

Woudfries Kleifries
saterdei sneon
mychammel
mychhimmel		 eamel
eamelder
flij flues
mot sûch 

Bronnen

  • Boelens, K., e.a., Twataligens - Ynlieding yn Underskate Aspekten fan de Twataligens, Leeuwarden, 1981.
  • Haan, G.J. de, Frisian Grammar, Groningen, (zonder jaar).
  • Jansma, K., Friesland en zijn 44 gemeenten, Leeuwarden, 1981.